سنگ کلیه | علل، پیشگیری، تشخیص و درمان

به گزارش نبض نگار: سنگ کلیه توده‌های جامد یا کریستال‌هایی هستند که از موادی (مانند مواد معدنی، اسیدها و نمک‌ها) در کلیه‌های شما تشکیل می‌شوند. آنها می‌توانند به کوچکی یک دانه شن یا - به ندرت - بزرگتر از یک توپ گلف باشند. سنگ کلیه، سنگ کلیه یا نفرولیتیازیس نیز نامیده می‌شود.
بسته به اندازه سنگ (یا سنگ‌های) کلیه شما، ممکن است حتی متوجه وجود آن نشوید. سنگ‌های کوچک‌تر می‌توانند بدون هیچ علامتی از طریق دستگاه ادراری شما در ادرار عبور کنند. سنگ‌های بزرگ کلیه می‌توانند در حالب شما (لوله‌ای که ادرار را از کلیه شما به مثانه شما تخلیه می‌کند) گیر کنند. این می‌تواند باعث برگشت ادرار و محدود شدن توانایی کلیه شما در فیلتر کردن مواد زائد از بدن شما شود. همچنین می‌تواند باعث خونریزی شود.
ممکن است دفع سنگ کلیه به خودی خود تا سه هفته طول بکشد. حتی برخی از سنگ‌های کوچک نیز می‌توانند هنگام عبور از دستگاه ادراری و خروج از بدن شما باعث درد شدید شوند. ممکن است برای شکستن و برداشتن سنگی که نمی‌تواند به خودی خود دفع شود، به یک پزشک نیاز داشته باشید.

سنگ کلیه چقدر شایع است؟
حدود 1 نفر از هر 10 نفر در طول زندگی خود به سنگ کلیه مبتلا می‌شوند. این بیماری بیشتر در مردان 30 تا 40 ساله شایع است. همچنین در بین سفیدپوستان غیر اسپانیایی تبار شایع‌تر است.

علائم و علل

علائم سنگ کلیه چیست؟
شایع‌ترین علامت سنگ کلیه، درد در ناحیه کمر، شکم یا پهلو (درد پهلو) است. ممکن است احساس شود که از کشاله ران تا پهلو امتداد دارد. این درد می‌تواند مبهم یا تیز و شدید باشد. گاهی اوقات به آن درد قولنجی می‌گویند زیرا می‌تواند به صورت موجی بدتر شود.

سایر علائم سنگ کلیه عبارتند از:

1. حالت تهوع و استفراغ.
2. ادرار خونی.
3. درد هنگام ادرار.
4. عدم توانایی در ادرار کردن.
5. احساس نیاز شدید به ادرار کردن.
6. تب یا لرز.
7. ادرار کدر یا بدبو.

سنگ‌های کلیه کوچک‌تر ممکن است باعث درد یا علائم دیگری نشوند.

چه چیزی باعث سنگ کلیه می‌شود؟
ادرار شما حاوی مواد معدنی، اسیدها و سایر مواد مانند کلسیم، سدیم، اگزالات و اسید اوریک است. وقتی ذرات زیادی از این مواد در ادرار شما وجود داشته باشد و مایعات خیلی کم باشد، می‌توانند شروع به چسبیدن به هم کنند و کریستال یا سنگ تشکیل دهند. سنگ کلیه می‌تواند در طول ماه‌ها یا سال‌ها تشکیل شود.

انواع سنگ کلیه
سنگ‌ها بر اساس نوع کریستال‌هایی که از آنها تشکیل شده‌اند نامگذاری می‌شوند:

1. سنگ‌های کلسیم-اگزالات و کلسیم-فسفات. سنگ‌های کلسیمی می‌توانند زمانی تشکیل شوند که غذاهای حاوی اگزالات بالا یا کلسیم پایین مصرف می‌کنید و مایعات کافی نمی‌نوشید. سنگ‌های کلسیم-اگزالات رایج‌ترین نوع سنگ کلیه هستند.
2. سنگ‌های اسید اوریک. خوردن پروتئین‌های حیوانی (گوشت گاو، مرغ، گوشت خوک، تخم مرغ و ماهی) می‌تواند باعث تشکیل سنگ‌های اسید اوریک شود.
3. سنگ‌های استروویت. عفونت‌های باکتریایی می‌توانند باعث ایجاد سنگ‌های استروویت شوند. عفونت‌های مکرر می‌توانند منجر به سنگ شاخ گوزنی، یک سنگ کلیه بسیار بزرگ شوند که معمولاً نیاز به جراحی برای برداشتن آن وجود دارد.
4. سنگ‌های سیستین. یک بیماری ارثی به نام سیستینوری باعث سنگ کلیه سیستین می‌شود. سیستین ماده‌ای است که از اتصال دو اسید آمینه سیستئین به یکدیگر ساخته شده است

عوامل خطر سنگ کلیه چیست؟
اگر موارد زیر را رعایت کنید، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کلیه باشید:
به اندازه کافی مایعات نمی‌نوشید.
گوشت و سایر غذاهای غنی از پروتئین می‌خورید.
غذاهای سرشار از سدیم یا قند (ساکارز و فروکتوز) می‌خورید.
مکمل‌های ویتامین C مصرف می‌کنید.
سابقه خانوادگی سنگ کلیه دارید.
انسداد در دستگاه ادراری دارید.
جراحی معده یا روده، از جمله جراحی بای پس معده، داشته‌اید.
داروهای خاصی مصرف می‌کنید. این شامل برخی از داروهای ادرارآور، آنتی‌اسیدهای مبتنی بر کلسیم، برخی از داروهای ضد تشنج و برخی موارد می‌شود.
شرایط پزشکی خاصی دارید.

شرایط پزشکی که خطر سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
برخی از شرایط سلامتی می‌توانند شما را در معرض خطر بیشتری برای سنگ کلیه قرار دهند. این موارد عبارتند از:

1. فیبروز کیستیک.
2. سیستینوری، یک اختلال ژنتیکی که باعث تجمع سیستین می‌شود.
3. دیابت.
4. نقرس.
5. فشار خون بالا.
6. سطح بالای کلسیم در ادرار (هیپرکلسیوری).
7. بیماری التهابی روده (IBD).
8. کیست‌های کلیه.
9. چاقی.
10. پوکی استخوان.
11. بیماری پاراتیروئید.
12. هیپراگزالوری اولیه.
13. همی‌پلژی یا پاراپلژی (انواع فلج).

عوارض سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه می‌تواند شما را در معرض خطر موارد زیر قرار دهد:
انسدادی که ادرار را به کلیه شما برمی‌گرداند و باعث تورم آن می‌شود (هیدرونفروز).
عفونت کلیه (پیلونفریت).
آسیب حاد کلیه (نوعی نارسایی کلیه که می‌تواند برگشت‌پذیر باشد).
عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTI).
بیماری مزمن کلیه (CKD).

تشخیص و آزمایش‌ها

سنگ کلیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از آزمایش‌های تصویربرداری، خون و ادرار برای تشخیص سنگ کلیه استفاده می‌کنند. اگر پزشک شما بر اساس علائم و معاینه فیزیکی شما به سنگ کلیه مشکوک شود، ممکن است به یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها نیاز داشته باشید:
آزمایش ادرار. پزشک می‌تواند ادرار شما را از نظر وجود خون، کریستال‌های سنگ‌ساز و علائم عفونت آزمایش کند.
تصویربرداری. عکس‌برداری با اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری) و سونوگرافی می‌توانند به پزشک شما در مشاهده اندازه، شکل، محل و تعداد سنگ‌ها کمک کنند.
آزمایش خون. پزشک می‌تواند از آزمایش خون برای بررسی عملکرد کلیه، تشخیص عفونت‌ها و جستجوی سطح بالای کلسیم یا سایر شرایطی که می‌تواند منجر به تشکیل سنگ شود، استفاده کند.

مدیریت و درمان

سنگ کلیه چگونه درمان می‌شود؟
اگر سنگ کوچکی دارید که احتمال دفع خود به خود آن وجود دارد، پزشک از شما می‌خواهد علائم خود را تا زمان دفع از طریق ادرار زیر نظر داشته باشید. آنها ممکن است داروهایی تجویز کنند که شما را راحت نگه دارند و به دفع خود به خود سنگ کمک کنند.

سنگ‌های بزرگتر بسته به اندازه، محل، ایجاد عفونت یا علائم و سایر عوامل نیاز به درمان دارند. اگر سنگ بزرگی یا انسداد دارید، یا اگر سنگی در عرض چند هفته خود به خود دفع نمی‌شود، پزشک شما روش‌هایی را برای شکستن یا برداشتن آن توصیه می‌کند.

داروها

اگر سنگ کلیه‌ای دارید که می‌تواند خود به خود دفع شود و باعث عفونت نمی‌شود، پزشک ممکن است داروهایی را برای موارد زیر تجویز یا توصیه کند:

حالب خود را شل کنید تا به دفع سنگ کمک کند. داروهای تجویزی رایج شامل تامسولوسین (Flomax®) و نیفدیپین (Adalat® یا Procardia®) هستند.
حالت تهوع و استفراغ را مدیریت کنید.
درد را مدیریت کنید. حتی سنگ‌های کوچکی که می‌توانند خود به خود دفع شوند نیز می‌توانند بسیار دردناک باشند. پزشک شما ممکن است داروهایی را برای مدیریت درد تجویز کند یا داروهای بدون نسخه (OTC) را توصیه کند. قبل از مصرف ایبوپروفن با پزشک خود مشورت کنید. اگر در طول حمله حاد سنگ کلیه - به خصوص اگر بیماری‌های زمینه‌ای دارید - مصرف کنید، می‌تواند خطر نارسایی کلیه را افزایش دهد.

روش‌های درمان سنگ کلیه
اگر سنگ کلیه‌ای دارید که نمی‌تواند به خودی خود دفع شود یا دستگاه ادراری شما را مسدود کرده است، پزشک شما روشی را برای شکستن و/یا برداشتن سنگ توصیه می‌کند. نوع روشی که آنها توصیه می‌کنند به عوامل زیادی از جمله اندازه و محل سنگ بستگی دارد. روش‌های درمان سنگ کلیه عبارتند از:
لیتوتریپسی موج شوک. پزشک از امواج شوک برای شکستن سنگ‌ها از خارج از بدن شما استفاده می‌کند. قطعات می‌توانند راحت‌تر از طریق دستگاه ادراری شما حرکت کرده و از بدن شما خارج شوند.
یورتروسکوپی. پزشک یک اسکوپ را از طریق مجرای ادرار و مثانه شما وارد حالب شما می‌کند. ابزارهایی که پزشک از طریق اسکوپ عبور می‌دهد می‌تواند سنگ را خرد کرده و خارج کند. قطعات کوچکتر می‌توانند راحت‌تر از طریق دستگاه ادراری شما حرکت کرده و از بدن شما خارج شوند. نفرولیتوتومی از طریق پوست. پزشک شما ممکن است نفرولیتوتومی از طریق پوست را زمانی توصیه کند که نتواند سنگ کلیه را با سایر روش‌ها درمان کند. در طول نفرولیتوتومی از طریق پوست، پزشک شما از طریق یک برش کوچک در پشت شما، لوله‌ای را مستقیماً وارد کلیه شما می‌کند. یک پروب سونوگرافی آن را می‌شکند و سنگ‌ها را خارج می‌کند.
جراحی لاپاروسکوپی. در طول جراحی لاپاروسکوپی، پزشک شما یک برش کوچک برای برداشتن سنگ ایجاد می‌کند. در برخی موارد نادر، پزشک شما ممکن است به جای لاپاروسکوپی، نیاز به انجام جراحی باز (با برش بزرگتر) داشته باشد.

آیا سنگ کلیه می‌تواند خود به خود از بین برود؟
بله، حدود 80٪ از سنگ‌های کلیه می‌توانند خود به خود دفع شوند. مدت زمانی که طول می‌کشد تا سنگ کلیه دفع شود به اندازه و محل آن بستگی دارد. سنگی که کوچکتر از 4 میلی‌متر (میلی‌متر) باشد، ممکن است ظرف یک تا دو هفته دفع شود. دفع کامل سنگ بزرگتر می‌تواند حدود دو تا سه هفته طول بکشد. هنگامی که سنگ به مثانه شما می‌رسد، معمولاً ظرف چند روز دفع می‌شود.
اگر فکر می‌کنید سنگ کلیه دارید، مطمئن شوید که یک پزشک شما را از نظر انسداد یا سایر عوارض ارزیابی می‌کند. اگر سنگ در عرض چهار تا شش هفته دفع نشد، پیگیری با پزشک معالج خود مهم است.

اگر سنگ کلیه داشته باشم چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟
حدود 90٪ سنگ‌های کلیه کوچک (کوچکتر از 6 میلی‌متر) و 60٪ سنگ‌های بزرگ (بزرگتر از 6 میلی‌متر) خود به خود دفع می‌شوند. اگر سنگ کلیه بزرگی دارید یا جریان ادرار را مسدود کرده است، باید برای شکستن و/یا برداشتن آن، تحت عمل جراحی قرار بگیرید. گاهی اوقات، سنگ‌های کوچکتری که انتظار می‌رفت خود به خود دفع شوند، می‌توانند رشد کنند یا حرکت کنند و انسداد ایجاد کنند.
اگر قبلاً سنگ کلیه داشته‌اید، احتمالاً در آینده سنگ‌های بیشتری خواهید داشت. احتمالاً باید با تغییر در غذاهایی که می‌خورید و گاهی اوقات، دارو، روی جلوگیری از آنها کار کنید.

بهترین راه برای خلاص شدن از شر سنگ کلیه چیست؟
اگر پزشک شما فکر می‌کند که سنگ کلیه شما می‌تواند خود به خود دفع شود، باید آب زیادی بنوشید تا به دفع آن کمک کنید. هر دارویی را طبق تجویز پزشک مصرف کنید و توصیه‌های پزشک خود را در مورد خوردن و آشامیدن (و اجتناب از چه چیزهایی) دنبال کنید.

پیشگیری
آیا می‌توان از سنگ کلیه جلوگیری کرد؟
چیزهایی که می‌خورید و می‌نوشید می‌تواند بر خطر ابتلا به سنگ کلیه تأثیر بگذارد. با پزشک یا متخصص تغذیه خود در مورد راه‌هایی که می‌توانید خطر ابتلا را کاهش دهید صحبت کنید. آنها ممکن است موارد زیر را توصیه کنند:
نوشیدن آب فراوان.
محدود کردن پروتئین‌های حیوانی.
محدود کردن غذاهای سرشار از قند و سدیم.
محدود کردن غذاهای سرشار از اگزالات. اگر سنگ کلیه از نوع اگزالات کلسیم دارید، پزشک شما ممکن است توصیه کند از غذاهایی مانند اسفناج، ریواس، سبوس گندم، آجیل درختی و بادام زمینی خودداری کنید.
حفظ وزنی که برای شما سالم است.
خوردن غذاهایی که منابع خوبی از کلسیم هستند. اگرچه ممکن است به نظر نرسد، اما غذاهای سرشار از کلسیم می‌توانند به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کنند. این امر در مورد مکمل‌های کلسیم یا آنتی‌اسیدهای حاوی کلسیم که می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند، صدق نمی‌کند.
داروهای تجویزی. اگر تغییرات در چیزهایی که می‌خورید کمکی نکند، پزشک شما ممکن است داروهایی را تجویز کند که به جلوگیری از سنگ کلیه کمک می‌کنند. نوع دارو به نوع سنگی که به آن مبتلا می‌شوید بستگی دارد.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15604-kidney-stones

سنگ کلیه | علل، پیشگیری، تشخیص و درمان