به گزارش نبض نگار: کیسه صفرا اندامی کوچک و به‌شکل گلابی است که در زیر کبد قرار دارد و صفرا را ذخیره و آزاد می‌کند. صفرا مایعی است که در کبد تولید میشود و نقش آن، هضم چربی‌هایی است که هر فرد مصرف می‌کند. کیسه صفراوی بخشی از دستگاه گوارش و صفرا مخلوطی از کلسترول، بیلی‌روبین و نمک‌های صفراوی است.
علت بیماری‌های مربوط به صفرا چیست؟
تحقیقات پزشکی نشان می‌دهند که علت ایجاد سنگ‌های صفراوی به‌هم‌خوردن تعادل شیمیایی صفرا در داخل کیسه آن است. هنوز مشخص نیست که علت از بین‌رفتن این تعادل چیست، اما پای دلایلی به‌میان است:
کلسترول بیش از حد در صفرا
وجود کلسترول بیش از حد در صفرا می‌تواند منجر به ایجاد سنگ‌های کلسترولی زرد شود. اگر کبد شما کلسترول بیشتری نسبت به صفرا بسازد، این سنگ‌های سخت به‌وجود می‌آیند.
بیلی روبین بیش از حد در صفرا
بیلی‌روبین (Bilirubin) نوعی ماده شیمیایی است که در طی تجزیه طبیعی گلبول‌های قرمز تولید میشود. این ماده پس از ایجاد، از کبد عبور می‌کند و در نهایت از بدن دفع میشود.
برخی شرایط، مانند آسیب‌‌های کبدی و بعضی اختلالات خونی باعث می‌شوند که کبد بیش از حد بیلی‌روبین تولید کند. زمانی که کیسه صفراوی نتواند بیلی‌روبین اضافی را تجزیه کند، سنگ‌های کیسه صفرا تشکیل می‌شوند. این سنگ‌های سخت اغلب قهوه‌ای تیره یا سیاه هستند.
غلظت صفرا به‌دلیل پُربودن کیسه صفراوی
کیسه صفرا باید توانایی تخلیه صفرای خود را داشته باشد تا به‌درستی کار کند. اگر نتواند محتوای صفرا را به بیرون راهنمایی کند، صفرا غلیظ و سنگ تشکیل میشود.
بیماری‌های کیسه صفرا چه انواعی دارد؟
انواع بیماری صفرا عبارت‌اند از:
- کوله سیستیت ؛
- قانقاریای صفرا؛
- سنگ صفرا؛
- بیماری‌های مزمن؛
- کلانژیت اسکلروزان اولیه.
کوله‌سیستیت (Cholecystitis)
قرمزی و تورم (التهاب) کیسه صفرا است و زمانی اتفاق می‌افتد که شیره گوارشی یا همان صفرا در کیسه‌اش گیر می‌کند. اگر صفرا جریان پیدا نکند و در کیسه جمع شود، التهاب و به‌دنبال آن عفونت به‌وجود می‌آورد.
قانقاریای کیسه صفرا
اگر بیماری کوله‌سیستیت درمان نشود، امکان دارد که باعث مرگ بافت کیسه صفرا شود و قانقاریا به‌وجود بیاورد. این مشکل در افراد مسن و مبتلا به دیابت بیشتر رخ می‌دهد. قانقاریای صفرا می‌تواند کیسه را پاره کند یا باعث ترکیدن آن شود.
سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا زمانی تشکیل میشود که صفرای ذخیره‌شده در کیسه به موادی سنگ‌مانند تبدیل شود. پیش‌تر هم گفتیم که کلسترول بیش از حد، نمک‌های صفراوی یا بیلی روبین (رنگدانه صفرا) می‌توانند باعث ایجاد سنگ در کیسه صفرا شوند.
بیماری‌های مزمن کیسه صفرا
بیماری مزمن کیسه صفرا هم وضعیتی است که در آن، حرکات طبیعی لازم برای تخلیه کیسه صفرا انجام نمی‌شود و همین موضوع علائم و عوارضی به‌وجود می‌آورد.
کلانژیت اسکلروزان اولیه
کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC) نوعی بیماری مزمن و پیشرونده در سیستم مجرای صفراوی است که در آن مجاری صفراوی داخل و خارج کبد ملتهب و زخمی می‌شوند و در نهایت به‌حالت باریک یا مسدود درمی‌آیند.
مشکلات دیگر
از وضعیت‌های دیگری که در پی مشکلات و دردکیسه صفرا پیش می‌آیند، باید به این موارد اشاره شود:
- تجمع بافت اضافی در کیسه صفرا؛
- شکل‌گیری تومورها در کیسه یا مجاری صفراوی.
- سن: احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا با افزایش سن بیشتر میشود.
- جنس: زنان بیشتر از مردان به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌شوند. این مسئله ممکن است به تأثیر هورمون‌ها مرتبط باشد.
- چاقی: اضافه وزن و چاقی می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد.
- رژیم غذایی: مصرف غذاهای پرچرب و کم‌فیبر، به ویژه غذاهای سرخ‌کردنی و قندهای ساده، می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- سابقه خانوادگی: اگر در خانواده شما سابقه ابتلا به سنگ کیسه صفرا وجود داشته باشد، احتمال ابتلا شما نیز بیشتر است.
- بیماری‌های خاص: برخی بیماری‌ها مانند دیابت، بیماری‌های کبدی و اختلالات خون نیز می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند.
- بارداری: تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کیسه صفرا کمک کند.
- نقص در عملکرد صفرا: افرادی که به دلیل شرایط خاصی مانند اختلالات گوارشی، توانایی ترشح صفرا را ندارند، در معرض خطر بیشتری هستند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید در معرض خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستید، مشاوره با پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه انجام دهید.
سنگ صفرا چطور تشخیص داده میشود؟
در برخی موارد، سنگ‌های صفراوی بدون علامت و به‌طور تصادفی (در طی آزمایش برای تشخیص مشکلی دیگر) کشف می‌شوند. با‌این‌حال، هنگامی که درد ادامه پیدا می‌کند یا بارها و بارها اتفاق می‌افتد، پزشک متخصص از فرد می‌خواهد تاریخچه پزشکی کاملی از خودش بگوید و معاینه فیزیکی را در کنار روش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌کند.
سونوگرافی
روش تشخیصی سونوگرافی نوعی تکنیک است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخلی استفاده می‌کند. با بررسی تصاویر مشخص میشود که اوضاع در کیسه صفرا چگونه است.
کوله‌سیستوگرافی
در روش کوله‌سیستوگرافی اشعه ایکس داخل کیسه صفرا را نشان می‌دهد. در واقع، امکان بررسی و مشاهده وضعیت با وجود پیگیری مسیر جریان مایع حاجب از روده‌ها به داخل کیسه صفرا به‌وجود می‌آید. مایع حاجب ماده مخصوصی است که امکان دیدن روند عملکرد درونی اندام‌ها را در عکس‌برداری با اشعه ایکس مقدور می‌کند.
آزمایش‌های خون
از آزمایش‌های خون هم برای بررسی وضعیت سنگ در کیسه صفرا استفاده میشود. زمانی که علائم زیر رخ بدهند، آزمایش‌های خون کاربرد پیدا می‌کنند:
عفونت؛
انسداد؛
زردی و/یا پانکراتیت.
سی‌تی‌اسکن
با سی‌تی‌اسکن از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر افقی یا محوری از بدن استفاده میشود. این روش تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی ها و اندام‌ها را نشان می‌دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس در اختیار متخصصان می‌گذارد.کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP)
در این روش، آندوسکوپ (لوله‌ای برای مشاهده) از راه معده وارد روده کوچک میشود. رنگ مخصوصی که در این روش تزریق میشود، مجاری دستگاه صفراوی را نشان می‌دهد و تشخیص وضعیت را ممکن می‌کند.
علائم کیسه صفرا چیست؟
سنگ صفرا می‌تواند منجر به درد در سمت راست بالایی یا مرکز شکم شود. ممکن است، گاهی پس از خوردن غذاهای پرچرب مانند غذاهای سرخ‌شده دردی را در این کیسه حس کنید.
اگر سنگ صفرا درمان یا شناسایی نشود، شاید علائمی به‌شکل زیر را تجربه کنید:
- تب؛
- لرز؛
- اسهال؛
- گیجی؛
- خارش پوست؛
- ضربان قلب سریع؛
- از دست‌دادن اشتها؛
- زردشدن پوست و سفیدی چشم (یرقان).
سنگ‌های کیسه صفرا می‌توانند عوارض و مشکلات مختلفی را ایجاد کنند. برخی از عوارض شایع ناشی از وجود سنگ کیسه صفرا عبارتند از:
- درد شدید: سنگ‌های کیسه صفرا می‌توانند باعث درد شدید و ناگهانی در ناحیه بالای شکم، به ویژه در سمت راست و زیر دنده‌ها شوند. این درد معمولاً به “درد صفراوی” یا “درد کولیکی” معروف است.
- التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت): اگر سنگ به مجرای صفراوی مسدود شود، ممکن است کیسه صفرا ملتهب شود که می‌تواند باعث تب، درد شدید و تهوع شود.
- زردی (یرقان): اگر سنگ‌ها مجرای صفراوی را مسدود کنند، ممکن است بیلی‌روبین در خون تجمع یابد و باعث زردی پوست و سفیدی چشم‌ها شود.
- پانکراتیت: در برخی موارد، سنگ‌های کیسه صفرا می‌توانند مجرای پانکراس را مسدود کنند و منجر به التهاب پانکراس (پانکراتیت) شوند که می‌تواند بسیار دردناک و خطرناک باشد.
- عفونت: وجود سنگ در کیسه صفرا می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد، به ویژه در صورت وجود التهاب.
- عوارض ناشی از جراحی: در صورتی که نیاز به جراحی برای حذف سنگ‌های کیسه صفرا باشد، ممکن است عوارضی مانند عفونت، خونریزی یا آسیب به ساختارهای اطراف وجود داشته باشد.
- مشکلات گوارشی: سنگ‌های کیسه صفرا می‌توانند باعث مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال یا سوء‌هاضمه شوند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائم مرتبط با سنگ کیسه صفرا را تجربه می‌کند، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا ارزیابی و درمان مناسب انجام شود.
درمان سنگ‌های کیسه صفرا بستگی به شدت علائم، اندازه و نوع سنگ‌ها، و وضعیت کلی سلامتی فرد دارد. در زیر به روش‌های درمانی مختلف اشاره میشود:
1. مشاهده و مراقبت
در صورت عدم وجود علائم: اگر سنگ‌ها کوچک باشند و علامتی نداشته باشند، پزشک ممکن است فقط مراقبت و بررسی‌های منظم را پیشنهاد کند.
2. داروها
داروهای حل‌کننده سنگ: در برخی موارد، داروهایی مانند اورسودوکسی‌کولیک اسید (Ursodiol) برای حل کردن سنگ‌ها تجویز می‌شوند. این روش معمولاً برای سنگ‌های کلسترولی و در افرادی که نمی‌توانند جراحی کنند، استفاده میشود.
3. جراحی
- کوله‌سیستکتومی: این روش جراحی برای برداشتن کیسه صفرا به کار می‌رود و معمولاً در صورت وجود سنگ‌های بزرگ یا عوارض ناشی از آنها انجام میشود. دو نوع کوله‌سیستکتومی وجود دارد:
- کوله‌سیستکتومی لاپاروسکوپی: این روش کم‌تهاجمی است و با استفاده از چند برش کوچک و یک دوربین انجام میشود. زمان بهبودی کوتاه‌تر و عوارض کمتری دارد.
- کوله‌سیستکتومی باز: در برخی موارد، اگر شرایط پیچیده‌تر باشد، ممکن است نیاز به جراحی باز باشد که برش بزرگتری در شکم ایجاد میشود.
4. درمان‌های غیرجراحی
ESWL (Lithotripsy): این روش شامل استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌ها به قطعات کوچکتر است. این روش معمولاً کمتر رایج است و بیشتر برای سنگ‌های کلیه استفاده میشود.
5. تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی
- رژیم غذایی سالم
- کاهش مصرف چربی‌های اشباع
- افزایش مصرف فیبر،
- و حفظ وزن سالم می‌تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ‌های جدید کمک کند.
6. پیگیری و مشاوره پزشکی
در صورت تشخیص سنگ کیسه صفرا، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا گزینه‌های درمانی مناسب و بهترین راهکار برای وضعیت شما مشخص شود.
در نهایت، درمان سنگ‌های کیسه صفرا باید بر اساس وضعیت فرد و تحت نظر پزشک انجام شود. اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائم سنگ کیسه صفرا را تجربه می‌کند، مهم است که به پزشک مراجعه کنید.
0 دیدگاه